Jak odwołać darowiznę?

21 sty Jak odwołać darowiznę?

W polskim prawie istnieje możliwość odwołania darowizny, inaczej mówiąc, powrotu przedmiotu darowizny (np. samochodu czy lokalu mieszkalnego) do majątku darczyńcy (art. 896 k.c., art. 898 – 900 k.c. oraz art. 902 k.c.). Darczyńca nie ma jednak całkowitej swobody w tym zakresie. Aby skutecznie odwołać darowiznę muszą być spełnione ustawowe warunki.

Po pierwsze, darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy darowizny jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Po drugie, darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Pojęcie „rażącej niewdzięczności” nie zostało zdefiniowane w ustawie. Przy interpretacji tego pojęcia pomocne będzie orzecznictwo sądowe. Jak wynika z orzeczeń sądowych, niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, przy czym aby zostało uznane za “rażąco niewdzięczne”, musi cechować je znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. W pojęciu “rażącej niewdzięczności” mieszczą się przede wszystkim przestępstwa skierowane przeciwko życiu, zdrowiu, czci i godności osobistej, a także przeciwko majątku darczyńcy.

Cechy rażącej niewdzięczności mogą mieć także inne zachowania wysoce nieprzyjazne kierowane bezpośrednio wobec darczyńcy jak i także w stosunku do osoby jemu bliskiej. W każdym jednak przypadku niezależnie od tego, czy będą to działania, czy zaniechania obdarowanego wymagane jest ujawnienie po jego stronie zamiaru pokrzywdzenia darczyńcy. Zgodnie z powszechnie akceptowanym poglądem, nie mogą być uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia. W świetle art. 898 § 1 k.c. nie można abstrahować również od przyczyn konfliktu między stronami. Pojęcie “niewdzięczności” wymaga analizy motywów określonych zachowań obdarowanego, w tym zwłaszcza tego, czy zachowania jego nie są powodowane czy wręcz prowokowane – wprost lub pośrednio – przez darczyńcę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 maja 2015 r., I ACa 1705/04).

Pamiętać należy, że darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Są też oczywiście wyjątki. Nie można odwołać darowizny, jeżeli darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego, np. chodzi o darowiznę czyniącą zadość obowiązkowi wdzięczności za uratowanie życia czy o darowiznę dokonaną z pobudek wyłącznie humanitarnych dla osób znajdujących się w potrzebie.

W celu odwołania darowizny, darczyńca musi złożyć obdarowanemu odpowiednie oświadczenie w formie pisemnej. Jeżeli przedmiotem darowizny była nieruchomość (mieszkanie, dom, działka), oświadczenie to nie wymaga formy aktu notarialnego – wystarczająca jest zwykła forma pisemna (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2002 r., I CKN 1036/00).