Kiedy można rozwiązać umowę dożywocia?

23 kw. Kiedy można rozwiązać umowę dożywocia?

Istotą umowy dożywocia jest zapewnienie, najczęściej osobie starszej, utrzymania i opieki w zamian za przeniesienie własności nieruchomości (np. mieszkania lub domu) na drugą stronę umowy (tj. zobowiązaną do zapewnienia dożywotnikowi godnej i spokojnej starości).

Zgodnie z art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Umowa zawierana jest na czas określony, tj. do śmierci dożywotnika. Aby umowa była ważna, musi być zawarta w formie aktu notarialnego.

Niekiedy pomiędzy stronami umowy powstają konflikty tak silne, iż oczekiwanie od nich, że będą pozostawać ze sobą w bliskiej styczności i wywiązywać się z obowiązków umownych, jest nierealne. W takiej sytuacji, każda ze stron może żądać, aby sąd zamienił uprawnienia objęte treścią umowy dożywocia na odpowiednią dożywotnią rentę (art. 913 § 1 k.c.). Wyjątkowo, sąd może także na żądanie jednej ze stron, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie (art. 913 § 2 k.c.).

Co do zasady, za uznaniem “wyjątkowości sytuacji” przejawia szczególnie naganne zachowanie zobowiązanego, krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola, działanie celowo nakierowane na poniżenie dożywotnika, chęć szczególnego dokuczenia mu czy naruszenia jego godności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia z dnia 21 grudnia 2015 r., I ACa 1667/15, LEX nr 1966332).

Wypadek wyjątkowy ma miejsce wtedy, gdy dochodzi do krzywdzenia dożywotnika i złej woli nabywcy nieruchomości. Wyjątkowość wypadku może zachodzić także np. w razie naruszania nietykalności cielesnej dożywotnika czy popełniania wobec niego innych czynów karalnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 2017 r., I ACa 59/17, LEX nr 2418156).

Z kolei, Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 1 grudnia 2017 r. (I ACa 548/17, LEX nr 2415285) uznał, iż jeżeli zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu, pozostawiając dożywotnika bez opieki i bez umownych świadczeń, a nie ma przy tym szans na spłatę renty w razie zamiany na nią dożywocia, ma miejsce wyjątkowy wypadek uzasadniający rozwiązanie umowy dożywocia.

Sąd, rozważając rozwiązanie umowy o dożywocie, każdorazowo ocenia, czy występują ustawowe przesłanki z art. 913 k.c. oraz rozważa interes obu stron umowy