Czy można znieść dożywotnią służebność mieszkania?

09 kw. Czy można znieść dożywotnią służebność mieszkania?

Polskie prawo szczególnie traktuje instytucję służebności osobistych (w tym służebności mieszkania). Służebność osobista ma na celu zaspokojenie potrzeb uprawnionego, jest więc prawem o charakterze alimentacyjnym. Służebności osobiste są niezbywalne, nie podlegają dziedziczeniu oraz nie można ich nabyć przez zasiedzenie. Z uwagi na szczególną rolę służebności mieszkania możliwość ingerowania w treść tej służebności, a tym bardziej jej zniesienie, nie może być dowolne. Właściciel nieruchomości obciążonej służebnością nie ma łatwej drogi w jej zniesieniu.

Po pierwsze, służebność osobista wygaśnie z chwilą śmierci uprawnionego, a także w skutek niewykonywania jej przez lat 10 oraz wskutek nabycia prawa własności nieruchomości przez uprawnionego (np. w drodze umowy darowizny). Służebność osobista może być ustanowiona także na czas oznaczony (tzn. na czas przewidywanego trwania osobistych potrzeb uprawnionego), wygaśnie wówczas z nadejściem terminu końcowego. Uprawniony może też w każdej chwili zrzec się służebności osobistej.

Z kolei, jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę. Zamiana służebności na rentę może nastąpić w drodze umowy, a w razie sporu, konieczne będzie zainicjowane odpowiedniego postępowania sądowego (art. 303 k.c.). Uchybienia, mogące uzasadniać zamianę służebności na rentę, muszą być rażące, tzn. na tyle obiektywnie istotne, że nie mogą być dłużej tolerowane przez zobowiązanego i nie dają się pogodzić z jego interesem. Z żądaniem zamiany służebności na rentę może skutecznie wystąpić wyłącznie właściciel nieruchomości obciążonej. Uprawnienie takie nie przysługuje uprawnionemu z tytułu służebności osobistej.

Innym sposobem zniesienia służebności mieszkania jest zniesienie tej instytucji przez sąd za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność ta stała się dla nieruchomości obciążonej szczególnie uciążliwa oraz nie jest już konieczna dla uprawnionego, np. uprawniony posiada inne mieszkanie, w którym może zamieszkać (art. 294 k.c.).

Zniesienie dożywotniej służebności mieszkania jest także możliwe bez wynagrodzenia, jeżeli służebność utraciła dla nieruchomości władnącej znaczenie, np. uprawniony zamieszkuje w innym miejscu, a więc nie potrzebuje już służebności do zaspokajania swoich potrzeb mieszkaniowych (art. 295 k.c.).