Co należy wiedzieć o zachowku?

18 paź Co należy wiedzieć o zachowku?

Pojęcie zachowku najlepiej wyjaśnić na prostym przykładzie. Jan Kowalski ma syna i córkę, a jego żona już nie żyje. W testamencie do całości spadku powołał syna. W takiej sytuacji córka ma prawo ubiegać się od swojego brata o zachowek. Rolą zachowku jest zabezpieczenie interesów tych osób, które przy dziedziczeniu ustawowym otrzymałyby korzyści ze spadku, a zostały pominięte w testamencie.

Zachowek należy się wyłącznie najbliższej rodzinie spadkodawcy, czyli jego rodzicom, małżonkowi i zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), jeżeli osoby te byłyby powołane do spadku z ustawy. Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli uprawniony zstępny jest małoletni należny zachowek odpowiada 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu z ustawy; w pozostałym przypadkach – połowa wartości tego udziału.

W przytoczonym przykładzie, w razie gdyby Jan Kowalski nie pozostawił testamentu, spadek dziedziczyliby po nim syn i córka w częściach równych (1/2). W przypadku pozostawienia testamentu, całość spadku otrzyma syn, z kolei córka będzie mogła ubiegać się o zachowek wynoszący 1/4 wartości majątku spadkowego.
Osoba uprawniona do zachowku może ubiegać się o zachowek, jeżeli nie otrzymała od spadkodawcy należnej mu części spadku, np. w formie darowizny za życia spadkodawcy (zaliczanej do spadku) czy w formie zapisu testamentowego. Jeżeli otrzymana darowizna nie wyczerpuje kwoty należnego zachowku, wówczas uprawniony może wystąpić o uzupełnienie zachowku.

Pamiętać należy, że roszczenie uprawnionego o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.

Nie zawsze małżonek, rodzicie i zstępni spadkodawcy będzie mogli ubiegać się o zachowek. Zachowek nie przysługuje, m.in.:

1. osobom wydziedziczonym przez spadkodawcę w testamencie,
2. osobom, które odrzuciły spadek,
3. osobom, które zrzekły się dziedziczenia,
4. osobom, które zostały przez sąd uznane na niegodne dziedziczenia,
5. małżonkowi, jeżeli pozostawał ze spadkodawcą w separacji,
6. małżonkowi, jeżeli spadkodawca za życia wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie było uzasadnione.

Jeżeli spadkodawcy oraz osobie uprawionej do zachowku nie uda się polubownie porozumieć w sprawie zapłaty zachowku, koniecznym jest wystąpienie do sądu z pozwem o zapłatę. Pozew należy złożyć w sądzie rejonowym (jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75.000 zł) lub w sądzie okręgowym (gdy wartość ta przekracza 75.000 zł) właściwym ze względu na ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić – przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Opłata sądowa od pozwu o zachowek jest stosunkowa i wynosi 5% wartości przedmiotu sporu.