Świadczenie pielęgnacyjne po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r.

04 wrz Świadczenie pielęgnacyjne po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: 

1. matce albo ojcu,
2. opiekunowi faktycznemu dziecka,
3. osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności

jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Przepis art. 17 ust. 1b ustawy wprowadził dodatkowo kryterium wieku, a mianowicie warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jest, aby niepełnosprawność u osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Trybunał Konstytucyjny w punkcie drugim sentencji wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13 orzekł, że art. 17 ust. 1b w/w ustawy w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Orzeczenie Trybunału weszło w życie z dniem 23 października 2014 r. i skutkuje tym, że organ rozpoznając wniosek o przyznanie świadczenia ma obowiązek zbadać, czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego określone w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, z wyłączeniem tej części tego przepisu, która z dniem 23 października 2014 r. została ostatecznie uznana za niekonstytucyjną (tj. przepisu art. 17 ust. 1b) – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 2 sierpnia 2018 r., sygn. akt III SA/Gd 413/18.

Kryterium momentu powstania niepełnosprawności jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego, na skutek w/w wyroku utraciło przymiot konstytucyjności. Wobec tego, oceniając spełnienie w danej sprawie przesłanek niezbędnych dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, pomijać należy to niekonstytucyjne kryterium.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, jak i zgodnej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, brak jest podstaw prawnych do dokonywania przez organy rozstrzygające w sprawie takiej wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, która prowadzi do sytuacji, w której pomimo uznania niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, przepis ten nadal, w niezmienionym kształcie, może stanowić materialnoprawną podstawę rozstrzygnięć.

W tym kontekście pamiętać należy też o art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają charakter ostateczny i powszechnie obowiązujący, a to znaczy, że wiążą wszystkich adresatów bez wyjątku i muszą być przez nich bezwzględnie respektowane.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 27 lutego 2019 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Go 59/19 stanowczo stwierdził, że nie jest dopuszczalne oparcie decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie tej części przepisu art. 17 ust. 1b ustawy z 2003 o świadczeniach rodzinnych, której niekonstytucyjność stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego znacznie rozszerza krąg osób uprawnionych do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne poprzez eliminację ze stosowania niekonstytucyjnego kryterium wieku osoby niepełnosprawnej.

Warto zatem składać wnioski o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, a jeżeli organ odmówi prawa do tego świadczenia z powołaniem na niekonstytucyjne kryterium wieku, warto złożyć odwołanie do właściwego Samorządowego Kolegium Odwoławczego, a następnie nawet skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Praktyka organów administracyjnych często bowiem nie uwzględnia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, co stanowi skuteczny zarzut odwoławczy.